BATMAN M TİPİ CEZAEVİ’NDE ÇIKARILAN YANGIN OLAYINA İLİŞKİN İNCELEME RAPORU
10.04.2020
KONU:
04.04.2020 tarihinde, Batman M tipi cezaevindeki yangın olayı ve sonrasına ilişkin inceleme.
OLAYIN ÖZETİ:
TBMM’nde görüşülen, infaz yasasında değişiklik yapılmak suretiyle, cezaevinde yatış süresi ile denetimli serbeslikle salıverme süresinde değişiklik yapılmasına yönelik yeni yasal düzenlemelerin, uyuşturucu madde suçlularını kapsamayacağının duyulması üzerine, kimi tutuklu ve hükümlülerin protesto amacıyla Batman M tipi cezaevinde 04.04.2020 günü saat 17:25’te başalttıkları eylem ile Batman M tipi cezaevinde yangına sebebiyet verilmiş, yangın saat 21:00 sıralarında kontrol altına alınmış, yangın nedeniyle çok sayıda ranza, yatak ve diğer malzemeler yanmış ve kullanılamaz hale gelmiş, 05.04.2020 günü cezaevinde bulunanların büyük çoğunluğu Diyarbakır T4 cezaevine sevkedilmiştir.
AMAÇ ve HEDEF:
Batman M tipi cezaevinde çıkarılan yangın olayı ve sonrasında, bazı tutuklu ve hükümlülerin, Batman M tipi cezaevinden, Diyarbakır 4 nolu T tipi ceza ve infaz kurumuna nakline ilişkin uygulamalar ile olay sonrasında yaşanan durumun tespiti ile tespit edilen sorun, ihtiyaç ve ihlallerin ortadan kaldırılması ve ihtiyaçlarının giderilmesi için, elde edilen verilerin, yazılı ve sözlü olarak ilgili makamlar ve kişilere iletilmesi ile ilgili makamların harekete geçirilmesi hedeflenmiştir.
ÇALIŞMA ŞEKLİ:
Batman Barosu Avukat Sedat Özevin İnsan Hakları Merkezi olarak çeşitli makamlar, Avukatlar ve bazı tutuklu ve hükümlüler ile görüşmek suretiyle, Batman M tipi cezaevinden nakledilen tutuklu ve hükümlülerin sorunları tespit edilmiş, tespit edilen ihtiyaç ve sorunlar aşağıda belirtilmiş, sorun ve ihtiyaçların giderimi için öneriler sunulmuştur.
Çalışma; İnsan Hakları Merkezi Başkanı Av. Nuri Mehmetoğlu, İnsan Hakları Merkezi üyeleri Av. Zedan Ekmen, Av. Eylem Yaman ile Av. Adnan Durmaz tarafından yürütülmüştür.
Covid-19 (Koronvirüs) pandemisi nedeni ile Diyarbakıra gidiş ve dönüş, her araçta iki kişi olmak üzere iki araç ile gerçekleştirilmiştir.
Çalışma kapsamında; 06-07.04.2020 günleri bazı tutuklu ve hükümlü aileleri ile bazı tutuklu ve hükümlü Avukatları ile resmi makamlar nezdinde bilgiler alınmaya çalışılmıştır.
08.04.2020 Günü Diyarbakır T4 ceza ve tutukevinde nakledilen tutuklu ve hükümlüler ile Diyarbakır T4 Ceza ve Tutukevi Müdürü ile görüşme yapılmıştır.
09.04.2020 günü Batman M Tipi ceza ve tutukevine gidilmiştir.
Ayrıca Batman Baro Başkanı Av. Abdulhamit Çakan’ın, Batman Cumhuriyet Başsavcısı, Başsavcı Vekili ve İnfaz Savcısı ile yaptığı görüşmelerden bilgiler edinilmiştir.
TESPİTLER:
Batman M Tipi Cezaevinin Mevcut Durumu
Olay öncesinde, 367 olan kapasitesinin üzerinde, 670 civarında kişinin barındırıldığı Batman M Tipi Cezaevinden, olay sonrası 419 yetişkin ve 20 çocuk olmak üzere toplam 439 kişi Diyarbakır T4 cezaevine sevkedilmiştir.
Olay nedeniyle Cezaevinin, bir kısmında bulunan ranza, yatak ve diğer malzemeler yanmış, yangından kaynaklı büyük miktarda malzeme ve eşya kullanılamaz hale gelmiştir.
Olaydan kaynaklı elektrik ve telefon hattı ile telefonların da yanmış olması nedeniyle dışarı ile irtibat kesilmiş ise de olayın ertesi günü geçici olarak devreye sokulan iki telefon ile cezaevinde bulunanların ailelerine durumlarını bildirmeleri için 1-2 dakikalık kısa telefon görüşmesi olanağı sağlanmıştır.
Kovid-19 (Koronavirüs) salgını nedeniyle Avukatlarla açık görüşme yapılamaması ve yangın nedeniyle kapalı görüş alanlarındaki camların kırılması ve görüşme telefon cihazlarının hasar görmüş olması nedeniyle, olay anından şimdiya kadar (10.04.2020 saat 12:00) Avukat görüşmeleri yapılamamıştır.
Komisyonumuz ve Baro Başkanımız, cezaevi idaresi ve memurlarından, infaz savcılığı, Başsavcı vekili ve Başsavcıdan; cezaevinde bulunanların sağlık durumlarında endişelenebilinecek herhangi bir durumun olmadığı, cezaevindeki tahribatın kısa sürede giderileceği ve Avukat görüşmelerinin muhtemelen (10.04.2020) Cuma günü başlatılabileceği bilgileri alınmıştır.
Ayrıca; Diyarbakır T4 cezaevine sevkedilenlerin şahsi eşyalarının da ayıklanıp toparlandığı ve kısa zamanda Diyarbakır’a gönderileceği bilgisi edinilmiştir.
Diyarbakır T Tipi 4 nolu Cezaevinin Mevcut Durumu
Gerek Cezaevinin durumu, gerek sevkedilenlerin genel durumunun tespiti için 08.04.2020 günü Diyarbakır T Tipi 4 nolu Cezaevine gidilmiş, değişik koğuşlarda tutuklu ve hükümlülerle görüşmeler yapılmış ayrıca müvekkil ziyaretinde bulunan bazı Avukatlardan da bilgiler alınmıştır.
D Tipi olarak bilinen ve Diyarbakır-Elazığ yolunun batısında bulunan Cezaevi Kampüsü T tipi olamk üzere T1, T2, T3 (Çocuk) ve T4 cezaevlerinden oluşmakta, 4 nolu cezaevi, inşaatı henüz tamamlanmış ve yeni açılmıştır.
T4 Cezaevinin yeni olmasından kaynaklı, inşaat molozları ile diğer inşaat ve boya badana artıklarının bulunduğu ve ciddi anlamda toz bulunduğu, Avukat ve diğer ziyaret müracaat kısmının henüz bilgisayarlarının bağlanmadığı, UYAP ile entegre olmadığı, Kantin bulunmadığı gibi altyapı eksikliklerinin bulunduğu görülmüştür.
Cezaevi Personelinden edinilen bilgiler ile Cezaevi Müdürü ile yapılan kısa süreli görüşmede; Kovid-19 (Koronavirüs) salgını nedeniyle cezaevine yeni getirilenler ile hastaneye sevk edilenlerin dönüşlerinde 14 gün süre ile karantinada tutulmak üzere, T4 Cezaevinin bir kısmının kullanılması amacıyla, T4 cezaevinin, birtakım eksikliklere rağmen ve acele olarak 01.04.2020 günü faaliyete sokulduğu, bu nedenle eksikliklerin bulunduğu ancak kısa zamanda eksikliklerinin giderilmeye çalışıldığı ve tamamalandığı, geçici olarak siparişlerin diğer kısım kantinlaerinden sağlanmaya çalışıldığı ve kısa zamanda kantin açılışının da gerçekleştirileceği bilgisi edinilmiştir.
Tutuklu ve hükümlülerin yerleştirilmesi ile altyapı eksiklikleri nedeniyle Avukat görüşmelerinin ilk üçgün yapılamadığı ancak şimdilik manuel olarak ve tutanak tutulmak suretiyle Avukat görüşmelerinin yapılabildiği tespit edilmiştir.
T4 Cezaevinin 01.04.2020 günü faaliyete sokulduğu ve 14 gün karantinada tutulduktan sonra diğer cezaevlerine sevkedilmek üzere 20-25 arasında kişinin bulunduğu, 05.04.2020 günü ise Batman M Tipi cezaevinden sevkedilen 439 kişinin 419’unun tamamı buraya (T4 cezaevine) 20 (çocuk) kişinin de Çocuk Cezaevine yerleştirilmiştir.
ANLATIM VE ŞİKAYETLER:
Batman M Tipi cezaevinden, Diyarbakır T4 cezaevine sevkedilmiş olanlar ile yapılan görüşmeler ile müvekkil görüşmelerini yapan Avukatlardan edinilen bilgiler kapsamında anlatım ve şikayetle şu şekildedir:
Cezaevi koşulları ile ilgili olarak, Diyarbakır T4 cezaevinin toz ve pislik içinde olduğu ve temizlik yapılamadığı, temizlik malzemelerinin bulunmadığı,
Kantin bulunmadığından ihtiyaçlarını karşılayamadıkları,
Elbiselerinin kendilerine verilmediği, ulaştırılmadığı ve bu nedenle üstlerini değiştiremedikleri ve şahsi temizliklerini yapamadıkları,
Telefon görüşmesi yapamadıkları,
Avukat görüşmesi yapamadıkları (ancak bu sorunun giderildiği) belirtilmiştir.
Batman Cezaevindeki olaya ilişkin olarak;
Olay çıkaranların 10-15 kadar kişi olmasına karşılık tümünün (fiilen) cezalandırıldığı,
Olaya katılan ve katılmayanlar arasında ayırım yapılmadığı ve tümüne suçlu muamelesi yapıldığı,
Olaya müdahale sırasında, orantısız güç kullanıldığı, jop ve sopalarla darp edilerek dövüldükleri,
Olayın başladığı 04.04.2020 günü saat: 17:25’ten 05.04.2020 sabahı saat 04:00’e kadar bahçede ve ayakta bekletildikleri ve zaman zaman darp edilip dövüldükleri ve hakaret edildikleri,
Diyarbakır’a sevkedildikleri araçlarda da hakarete uğradıkları,
Diyarbakır’da araçlardan indirildiklerinde de Asker ve Özel Harekat Polisleri oldukları düşünülen görevlilerce darp edildikleri ve dövüldüklerini belirtmişler.
SONUÇ ve ÖNERİLER:
Yukarıda ayrıntılı olarak belirtildiği üzere Diyarbakır T4 cezaevinde ciddi anlamda eksiklik ve aksaklıklar bulunmaktadır.
Diyarbakır T4 cezaevine sevkedilenlerin elbise ve şahsi eşyalarının seri bir şekilde sahiplerine ulaştırılması gerekmektedir.
Her iki cezaevinde de Avukat görüşleri ile telefon görüşmelerinde aksamalar sözkonusudur.
Yoğun ve ciddi anlamda İşkence ve Kötü Muamele iddiaları mevcuttur.
Bu nedenlerle;
İşkence ve Kötü muamele iddialarının soruşturulması ve faillerinin tespiti ile failler hakkında gereğinin ifası için Batman ve Diyarbakır Cumhuriyet Başsavcılıklarına durumun iletilmesi ve suç duyurusunda bulunulması,
Batman M tipi cezaevindeki yangın olayı ile ilgili idari ve adli soruşturmaların süratle tamamalanması,
Belirtilen eksiklik ve aksaklıkların giderimi takip edilmekte ise de sözkonusu eksiklik ve aksaklıkların daha hızlı bir şekilde giderimi konusunda, Batman ve Diyarbakır Cumhuriyet Başsavcılıkları, İnfaz Savcılıkları ile Batman M tipi ile Diyarbakır T4 cezaevi idareleri nezdinde takibinin yapılması önerilmektedir. 10.04.2020
BATMAN BAROSU AVUKAT SEDAT ÖZEVİN İNSAN HAKLARI MERKEZİ